Με τον όρο Ανοικτή Πρόσβαση (ΑΠ) εννοούμε την ελεύθερη, άμεση και διαρκή διαδικτυακή πρόσβαση σε επιστημονικό περιεχόμενο.
Ο σκοπός της Ανοικτής Πρόσβασης (ΑΠ) είναι να κάνει τα αποτελέσματα της έρευνας προσβάσιμα σε όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο, με τους λιγότερους περιορισμούς ώστε η έρευνα και η επιστήμη να καταστούν κτήμα όλων.
Η ΑΠ κάνει αυτομάτως τα αποτελέσματα της έρευνας διαθέσιμα ηλεκτρονικά (online). Η δημοσιευμένη έρευνα μπορεί να διαβαστεί και να χρησιμοποιηθεί υπό τους όρους μιας ανοικτής άδεια χρήσης.
Η ΒιΚεΠ έχει δεσμευτεί να συνδράμει στην προσπάθεια του μεταβαλλόμενου εκδοτικού περιβάλλοντος στην ακαδημαϊκή έρευνα και υιοθετεί πλήρως της αρχές της Ανοικτής Πρόσβασης έτσι όπως αυτές έχουν διατυπωθεί στη Διακήρυξη του Βερολίνου. Ταυτόχρονα παρακολουθεί στενά και εναρμονίζεται με τις πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο όπως το Horizon 2020.
Συμμετέχει επίσης και παρακολουθεί στενά τις πρωτοβουλίες που λαμβάνονται σε επίπεδο Συνδέσμου Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ) οι οποίες συνοψίζονται και αναλύονται στην σελίδα της Επιστημονικής Επικοινώνησης του ΣΕΑΒ στην οποία μπορείτε να βρείτε χρήσιμες πληροφορίες για την Ανοικτή Πρόσβαση, την Ανοικτή Επιστήμη και τα Ανοικτά Δεδομένα. Για τυχόν απορίες μπορείτε να επικοινωνείτε με την κ. Δήμητρα Σαρρή στο dsarri@panteion.gr.
«Με τον όρο Ανοικτή Πρόσβαση εννοούμε την ελεύθερη, άμεση, διαρκή και απαλλαγμένη από τέλη και τους περισσότερους περιορισμούς πνευματικών δικαιωμάτων διαδικτυακή πρόσβαση σε ψηφιακό, ακαδημαϊκό και επιστημονικό περιεχόμενο. Οι αναγνώστες μπορούν να χρησιμοποιούν ελεύθερα το διατιθέμενο υλικό για ερευνητικούς, εκπαιδευτικούς και άλλους σκοπούς».
Η Ανοικτή Πρόσβαση στα αποτελέσματα της ακαδημαϊκής έρευνας έχει ήδη υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και πρωτοβουλίες λαμβάνονται εδώ και αρκετά χρόνια.
Σύμφωνα με απόφαση της Συνόδου των Πρυτάνεων τα ιδρύματα οφείλουν να ιδρύουν και να συντηρούν Ιδρυματικό Αποθετήριο Ανοικτής Πρόσβασης, με ελεύθερη, άμεση, διαρκή και απαλλαγμένη από τέλη διαδικτυακή πρόσβαση. Επίσης, το Ιδρυματικό Αποθετήριο θα πρέπει να υποστηρίζει τεχνικά την κατάθεση από ακαδημαϊκούς, ερευνητές και φοιτητές του Ιδρύματος έργων τους. Τέλος, για το Ιδρυματικό Αποθετήριο υιοθετείται με απόφαση της Συγκλήτου η πολιτική απόθεσης/κατάθεσης, η πολιτική διάθεσης και η πολιτική διαχείρισης δεδομένων.
Πλεονεκτήματα Ανοικτής Πρόσβασης
- Η Ανοικτή Πρόσβαση αυξάνει την ορατότητα στις δημοσιεύσεις
- Τα αποτελέσματα της έρευνας αποκτούν περισσότερες αναφορές από ότι τα συνδρομητικά άρθρα
- Μεγαλύτερο έλεγχος στην επαναχρησιμοποίηση της εργασίας, αποφυγή λογοκλοπής
- Άμεση διάδοση των ερευνητικών αποτελεσμάτων
- Αύξηση του κύρους του συγγραφέα και του πανεπιστημίου
- Πρόσβαση στη γνώση για όλους
- Αύξηση και διάχυση στην κοινωνία της έρευνας και της καινοτομίας
Οι βασικοί τρόποι δημοσίευσης σε ανοικτή πρόσβαση είναι οι λεγόμενοι: Πράσινος δρόμος, Χρυσός δρόμος, Αδαμάντινος δρόμος.
Πράσινος Δρόμος
Ο πράσινος δρόμος κάνει τα αποτελέσματα της έρευνας σας διαθέσιμα και προσβάσιμα μέσω ενός αποθετηρίου. Ο πράσινος δρόμος στην ανοικτή πρόσβαση ονομάζεται και αυτό-αρχειοθέτηση. Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει κανένα οικονομικό κόστος.
- Μια έκδοση του ερευνητικού έργου αρχειοθετείται ηλεκτρονικά σε ένα αποθετήριο και διατίθεται αμέσως.
- Τα χαρακτηριστικά της δημοσίευσης εξαρτώνται από την πολιτική που διέπει το Αποθετήριο.
- Το Πάντειο Πανεπιστήμιο διαθέτει το Ακαδημαϊκό Αποθετήριο Πάνδημος όπου είναι υποχρεωτική η κατάθεση των μεταπτυχιακών εργασιών και των διδακτορικών διατριβών. Το Αποθετήριο Πάνδημος βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε μια διαδικασία μετεξέλιξης σε ένα πλήρες σύστημα ανοικτής πρόσβασης ακαδημαϊκών και ερευνητικών εργασιών και δεδομένων.
- Το Open Research Europe είναι ένα αποθετήριο ανοικτής πρόσβασης για την έρευνα που έχει παραχθεί από το χρηματοδοτούμενα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Horizon Europe και Horizaon 2020 για την ανοικτή πρόσβαση στην επιστήμη.
Χρυσός Δρόμος
Ο χρυσός δρόμος κάνει τα αποτελέσματα της έρευνας αμέσως διαθέσιμα στο ηλεκτρονικό περιβάλλον ενός εκδότη.
- Η τελική έκδοση της έρευνας φιλοξενείται στην ιστοσελίδα του εκδότη.
- Η έρευνα γίνεται αμέσως προσβάσιμη.
- Το έργο συνήθως συνοδεύεται με μια άδεια Creative Commons χωρίς φραγμούς στην διάδοση και επαναχρησιμοποίηση του.
- Υπάρχουν τέλη δημοσίευσης που καλύπτονται είτε από τον/την συγγραφέα είτε από το Πανεπιστήμιο ή τον χρηματοδοτικό φορέα.
Στον χρυσό δρόμο θα συναντήσετε δυο μορφές περιοδικών από εκδότες:
- περιοδικά εξολοκλήρου ανοικτής πρόσβασης και
- υβριδικά περιοδικά δηλαδή περιοδικά με συνδρομή που διαθέτουν όμως και υπό προϋποθέσεις κάποιες δημοσιεύσεις ανοικτής πρόσβασης.
Αδαμάντινος δρόμος
Πρόκειται για την πιο προωθημένη μορφή Ανοικτής Πρόσβασης σε επιστημονικές εκδόσεις όπου δεν υπάρχει καμία οικονομική επιβάρυνση ούτε για τους/τις συγγραφείς ούτε για τους αναγνώστες. Το αποτελέσματα της έρευνας γίνονται αμέσως διαθέσιμα και η χρηματοδότηση προέρχεται απευθείας από φορείς όπως τα Πανεπιστήμια ή ερευνητικά κέντρα.
Μια τέτοια χαρακτηριστική περίπτωση “αδαμάντινης ανοικτής πρόσβασης” αποτελεί η πλατφόρμα Ανοικτής Πρόσβασης του Παντείου Πανεπιστημίου που υποστηρίζεται από την Βιβλιοθήκη και φιλοξενεί αυτή τη στιγμή τα δυο έγκριτα επιστημονικά περιοδικά “Δοκιμές”και “Urban Crime: an international journal”
Υπάρχει μια σειρά από προϋποθέσεις που πρέπει να λάβετε υπόψη πριν καταθέσετε την επιστημονική σας εργασία σε ένα περιοδικό ανοικτής πρόσβασης:
- Ποιες είναι οι προδιαγραφές ανοικτής πρόσβασης του φορέα στον οποίο ανήκετε; Για παράδειγμα όσες έρευνες έχουν διεξαχθεί στο πλαίσιο των προγραμμάτων Horizon Europe πρέπει υποχρεωτικά να δημοσιευτούν σε ανοικτή πρόσβαση.
- Ποια είναι η πολιτική του περιοδικού στο οποίο επιλέγετε να δημοσιεύσετε; Στις ιστοσελίδες των εκάστοτε περιοδικών ή εκδοτών διευκρινίζεται η πολιτική που ακολουθείται. Είναι αναγκαίο να ενημερωθείτε για αυτήν καθώς η Ανοικτή Πρόσβαση βρίσκεται σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
- Υπάρχει κάποιο κόστος δημοσίευσης; Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο με διαφορετικά μοντέλα δημοσίευσης όπου το κόστος μπορεί να καλύπτεται από τον φορέα της έρευνας ή από κάποια άλλη συμφωνία.
- Υπάρχει περίοδος embargo που θέτει ο εκδότης πριν εκδοθεί η έρευνα σας σε ανοικτή πρόσβαση;
- Διαθέτετε ιδρυματικό λογαριασμό (e-mail); Τα ακαδημαϊκά ιδρύματα πραγματοποιούν συμφωνίες με τους εκδότες -παρόχους επιστημονικού περιεχομένου. Για να κάνετε χρήση θα πρέπει να διαθέτετε ιδρυματικό λογαριασμό που πιστοποιεί την ιδιότητα σας ως μέλους της ακαδημαϊκής κοινότητας.
- Διαθέτετε το μοναδικό αναγνωριστικό ORCID; Το ORCID αποτελεί ένα μοναδικό ηλεκτρονικό αναγνωριστικό το οποίο είναι πλέον απαραίτητο στις περισσότερες δημοσιεύσεις Ανοικτής Πρόσβασης ώστε να διασφαλίζεται η ταυτότητα του συγγραφέα αλλά και η έρευνα. Δείτε αναλυτικές πληροφορίες για το ORCID στους ακόλουθους συνδέσμους:
- https://orcid.heal-link.gr/
- https://scholarly.heal-link.gr/identifiers/
- Δημιουργείστε το δικό σας προφίλ ORCiD_instructions_panteion
Η Βιβλιοθήκη & Κέντρο Πληροφόρησης του Παντείου Πανεπιστημίου συμμετέχοντας στον Σύνδεσμο Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ – Heal Link) παρέχει στα μέλη της, τη δυνατότητα δημοσίευσης της έρευνας τους σε Ανοικτή Πρόσβαση με προνομιακούς όρους, με την επίτευξη συμφωνιών με εκδότες και παρόχους επιστημονικού περιεχομένου.
Στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον της Ανοικτής Πρόσβασης οι συμφωνίες αυτές ανανεώνονται ανά διαστήματα γεγονός για το οποίο μπορείτε να ενημερώνεστε μέσω της Heal Link.
Δείτε επίσης τον Οδηγό Διαθέσιμων Επιλογών ανά εκδότη
καθώς και το Ευρετήριο Επιλέξιμων Περιοδικών
*Ακολουθήστε τον σύνδεσμο για να δείτε τα επιλέξιμα περιοδικά του Springer Nature:
https://preview.springernature.com/gp/open-research/institutional-agreements/oaforgreece
